شناسنامه
زها حدید – Zaha Hadid
«در متون فارسی به صورت زاها حدید نیز نوشته میشود»
تولد: ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰
محل تولد: بغداد، عراق
ملیت: عراقی – بریتانیایی
فوت: ۳۱ مارس ۲۰۱۶ در میامی آمریکا
اوج شهرت: ۱۹۸۸
زندگی فردی
زها حدید، معمار بزرگ معاصر، ۳۱ اکتبر سال ۱۹۵۰ میلادی در خاورمیانه، شهر بغداد کشور عراق با ملیت عراقی و بریتانیایی متولد شد. پدرش محمد حدید از بنیانگذاران حزب دمکراتیک ترقیخواه عراق و به مدت دو سال، ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۰ وزیر دارایی عراق بوده است. مادرش وجیهه الصابونجی از یک خانوادهی متمول و اهل شهر موصل است. برادر زها، فولاد حدید از نویسندگان کشور عراق میباشد. زها حدید هیچگاه ازدواجنکرده و فرزندی نداشت. او در ۳۱ مارس ۲۰۱۶ در میامی آمریکا در سن ۶۶ سالگی بر اثر سکته قلبی فوت کرد.
زندگی تحصیلی
حدید دوران دبیرستان خود را در مدرسهای کاتولیکی فرانسوی در بغداد گذراند، مدتی برای تحصیل به سوئیس و انگلستان رفته و دوباره به خاورمیانه بازگشته و در بیروت تحصیلات خود را ادامه داد. مدرک ریاضیات خود را از دانشگاه آمریکایی بیروت گرفته و پس از آن به مدرسه معماری لندن (AA) رفته و تحصیلات معماری خود را در آنجا پیش میگیرد و شاگرد افراد بزرگی مانند رم کولهاس، الیا زنگلیس و برنارد شومی بوده است. پروژه سال آخر تحصیل حدید یک هتل شبیه پل میباشد که الهام گرفته از کارهای کاریمیز مالویچ، هنرمند سوپر ماتیست روسی بوده است.
زندگی حرفهای
زها حدید از طراحان معروف معاصر است که آثار نو و چشمگیری خلق کرده است که پلی میان مدرنیسم و عصر دیجیتال بوده و سبک معماری او Deconstruction است و پروژههای خلق شده توسط او آمیزهای از ساختمانسازی، زمینشناسی و پیوند با مناظر اطراف است. در طراحیهای زاها حدید جریان وجود داشته و شاهد پیروی از هندسه نا اقلیدسی هستیم که یک نظم جدید در فضا ایجاد میکند.
زها حدید پس از اتمام تحصیلات خود در سال ۱۹۷۷ میلادی در دفتر معماری شهری رم کولهاس در هلند وارد شده و عضوی از دفتر وی میشود در آنجا با پیتر راس ملاقات کرده و از او تأثیر میپذیرد. در سال ۱۹۷۹ دفتر مستقل خود را به نام دفتر معماری زها حدید در لندن تأسیس کرده و در دانشگاه AA تدریس را شروع میکند. همچنین در دانشگاههای هاروارد، کمبریج، شیکاگو، هامبورگ، ایلینوی و کلمبیا بهعنوان استاد افتخاری حضور داشته است.
طرحهای زها حدید سرشار از خلاقیت و شبیه به رویا هستند. او دروازهای نو به معماری بازکرده، کارهایش بهخوبی در خاطر مانده و تبدیل به الگو شدهاند. او هیچگاه تحت تأثیر مد قرار نگرفته و همیشه با استقلال فکری و توجه به فرهنگ طرحهایی آوانگارد خلق کرده است. حدید معتقد است ایمان به خود و اعتمادبهنفس لازمهی طراحیهای ماندگار میباشد و مانند یک نویسنده که متن خود را اصلاح میکند معمار نیز باید پیوسته طرح خود را اصلاح کند.
اوج شهرت زها حدید در سال ۱۹۸۸ و بهواسطه نمایش آثار او در نمایشگاه طراحیهای ساختارشکنانه در موزهای که توسط فیلیپ جانسون برگزار شده بود، اتفاق افتاد. کارهای او در ژورنالهای معتبر معماری تحت عنوان طرحهای انقلابی به نمایش درآمدهاند. به تعبیر رم کولهاس، حدید سیارهای در مدار خودش است که هیچچیز ۹۰ درجهای طراحی نکرده و به او لقب ۸۹ درجهای را دادهاند. خود زها حدید نیز معتقد است که ما ۳۶۰ درجه داریم و چرا باید فقط از زوایای مشخصی استفاده کنیم.
طرحهای زها حدید Figurative و الهام گرفته از مجسمهسازی میباشند. او در طراحیهای خود به ابعاد بزرگ توجه داشته و طراحی جزئیات را تا آخر کار به تعویق میاندازد. عمدهی طراحیهای او از جنس بتن، فولاد و شیشه هستند و در طراحی ساختمانها را به قطعات کوچکتر تقسیمبندی میکند. او در یک رقابت موفق به طراحی ساختمان اوپرا در کاردیف شد که با عدم پرداخت هزینه این کار اجرا نشد.
وسایل خانه، کفش و ماشین از طراحیهای دیگر زها حدید میباشند که توانسته به این فعالیت با مردم بیشتری ارتباط برقرار کند. زها حدید منتقدان و شیفتگان بسیاری داشت؛ ساخت پروژهی آنتروپ در بلژیک در سال ۲۰۱۶ و پس از مرگ او به پایان رسید و دولت بلژیک میدان مقابل این بنا را به نام زها حدید نام نهاد که نشان از ارادتی است که به او داشتهاند.
از جمله انتقادهایی که به زها حدید میشود به طرحهای عجیبوغریب او با هزینههای سنگین است که معتقدند بیشتر دولتها دیکتاتوری هستند که میتوانند حامی مالی او باشند. به گفته شون گریفیت کارهای حدید مثل یک ظرف خالی هستند که با سادگی در خدمت هر ایدئولوژی و حکومتی در میآیند. از نقدهای جدی به پروژههای او نقد به مرکز تجاری پکن به نام کهکشان سوهو است که فعالان میراثفرهنگی باور دارند خسارت زیادی به منطقه و بافت تاریخی محلات وارد کرده است و یا درمورد هتل فرشته پاسارگاد در تهران این نقد وجود دارد که طبقات زیادی وجود دارد که نیازی به آنها نبوده است.
آثار زها حدید «زاها حدید»
زها حدید ۹۵۰ پروژه در ۴۴ کشور مختلف از خود به جا گذاشته است که برخی آثار او بعد از فوتش ساخته شدهاند. ساختمانی که باعث دیدهشدن زها حدید و کارهایش شد، ایستگاه آتشنشانی ویترا در سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ در آلمان میباشد. از جمله آثار او:
- سکوی پرش اسکی برگیزل، اینسبروک اتریش، سال ۲۰۰۲
- مرکز هنرهای معاصر سین سینتی، اوهایو آمریکا، سال ۲۰۰۳
- مرکز علمی فائنو، ولفسبورگ آلمان، سال ۲۰۰۵
- ساختمانهای مرکزی BMW، لایپزیگ آلمان، سال ۲۰۰۵
- مرکز مگی در بیمارستان ویکتوریا در کرکالدی اسکاتلند، سال ۲۰۰۶
- ایستگاه قطار سریعالسیر ناپل، ایتالیا، سال ۲۰۰۶
- ترن هوایی اینسبروک اتریش، سال ۲۰۰۷
- پل ساراگوسا، سال ۲۰۰۵-۲۰۰۸
- هتل فرشته پاسارگاد، تهران، ایران، سال ۲۰۰۷-۲۰۱۱
- مجموعه فرهنگی حیدرعلیف، سال ۲۰۰۷-۲۰۱۲
- مرکز ورزشهای آبی لندن، سال ۲۰۱۱
- ورزشگاه الوکره قطر، سال ۲۰۱۷
- مجموعه آپارتمان لوکس مشرف به پارک های لاین منهتن
- موزه ملی ایتالیا
- موزه هنرهای معاصر اوهایو
- طرح منتخب برجهای فاز ۲ برج میلاد تهران، ایران
جوایز و افتخارات زها حدید
- جایزه پریتزکر، سال ۲۰۰۴
- شصت و نهمین زن قدرتمند جهان در مجله فوربز، سال ۲۰۰۸
- جزو ۵۰ فرد تأثیرگذار در مجله New Statesman، سال ۲۰۱۰
- جایزه بهترین معماری از موزه طراحی برای طراحی مرکز فرهنگی حیدرعلیف، سال ۲۰۱۴
- دریافت جایزه استرلینگ ۲ بار و مدال طلای RIBA، سال ۲۰۱۶
- دریافت مدال سلطنتی معماری در بریتانیا
- لقب تشریفاتی بانو (Dame) از ملکه بریتانیا
- نشان امپراطوری CBE و DBE
- عضو افتخاری آکادمی هنر آمریکا و مؤسسه معماری آمریکا
- عضو هیئت معتمدین بنیاد معماری
- لقب ملکه انحناها از روزنامه گاردین